Bafilicâ, fiue nouâ, fiue vetuftiori, plures quam vnam Romæ, vel alibi, vt Parifiis apud S. Genovefe, S. Victoris, S Germani vtriufque de pratis & Antiffiodorenfis, &c. annotare licet. Quid in tantâ relationum varietate circa Narthecum pluralitatem tenendum fit, quidue fimilius vero fit habendum breuiter expono. In Ecclefiis quas diximus communes, & dogs, vfui nempe promifcu: fexus fidelium vulgo addictas,quas parochias, vel cathedrales Ecclefias vocamus, vnum aliquando Narthecem, nullum fæpius, etiam mihi curiofius indaganti obferuare licuit, in Monafteriis femper duos iowa & wrap, fiue &wslu vocatos. Monachi fiquidem cum Pænitentium formam repræfentent, imo cum vere animum ftatumque eorum af fectent & induant, vt Poenitentes plurimam diuinorum officiorum partem in Narthece perfoluunt; Matutinorum fcilicer portionem, minores horas, primam, tertiam,&c. cum Completorio: folafque fere Laudes cum Miffa, & Velperis, & va, in Templo, celebrant:ibi propterea, in Narthece nimirum, fedilia adinftar Choralium, (vt ex primâ tabulâannotabis) in quibus confiftant,erecta habent:& cum antiquitus vbi adultorum adhuc baptifmus differebatur, non minus à Matutinorum & Vefperarum, quam à miffæ fecretiori & deuotiori parte Catechumeni Pænitentefque excluderentur, in Officiis fiquidem vetuftis à nobis, vbi de Matutinis & Vefperis tractabitur proferendis, Orationes quædan funt primo cunctis fimul communes, tum alia Catechumenis amandandis, tum aliæ denique fidelibus remanentibus propriæ: Monachi hac de caufa Pœnitentium perfonam agentes, perfoluentes in Narthece communem officij partem, reliquam velut fanctiorem & fidelibus tantum propriam,in templo recitandam referuant: interim ceu Pœnitentes portis templi claufis, & velo etiam obductis, in Narthece ftant; cumque Modulum hunes croodagysles the onalw avoskov v goixe, &c. occinunt, portis tunc Speciofis templum fubeunt, & officium fenfim ad finem deducunt. Subindicat hæc cuncta Symeon Theffalonicenfis of ufculo de templo:, inquire fo ναοῦ τας ευχάς ποιούμεθα, οὐρανοῦ τάξιν φαμού, καὶ τὸ ἐν Ἐδὲμ παραδείσου τὸν θεῖον "χειν ναόν. διὸ ἢ καταπετασμαεί πίσιν, ἐν τοῖς ἱερεῖς μοναῖς, ἐν τῷ ἔξωθεν ψάλλειν διαφάνεια ναόν, εν καισι ἢ ταῦτα ἐν τῷ εἰσι χθαι, το τοιούτου δεικνύντος, ὅτι Kesiς κατήλθεν μέλεις ἡμῶν, καὶ τὸ μεσότειχον το φραγμοῦ λύσας, καὶ εἰρώτω δίδωκαν, καὶ εἰς οὐρανοῖς ἡμᾶς ανήγαλυ, ἀλλ ̓ οἱ MEITEN KOTES TOîc & Juanμoryoux Evdov vorμOTY GOERDERY. Quando ante Templum (in Narthece) preces facimus, cali id loco habemus, & paradif in Edem fimilitudinem gerit. Quapropter etiam quibufdam velis in facris Monafterys dum extra pfallunt,occluditur, qua ingredientes deducunt, eo declarantes Chriftum ad nos vfque defcendiffe mediumque parietem maceria diffoluiffe, datâque pace in cœlum nos fubuexiffe. Quinetiam in crimina lapfi illuc intrare non audent. Intrant vero Monachi vt à peccato puri: non intrauerant autem illuc vfque, quia aliquo tempore Pœnitentium perfonam eos profiteri decebat in illo Narthece, quem fiue ex confuetudine ab antiquis temporibus inductâ, fiue ad aëris inclementiam facilius vitandam muris vndequâque cinxerunt, & velut ædificij totius Ecclefiæ partem non ignobilem habuerunt: exterius autem & aream verfus porticum aliam, extruxerunt, ingreffuris Ecclefiam & Narthecem interiorem, ab aëris inclementiâ defendendis idoneam, quam for vocauerunt, totâ tamen Ecclefiâ humilior eft, forifque prominet, nec toto fuo fpatio Ecclefiæ latitudinem locis in quibufdam adæquat, & ex vtraque eius parte(vbi in celebrioribus templis noftris turres campanarias erigere folemus) pendent laminæ ferreæ, fiue area crepitacula, aliaque ligna conuocando in Ecclefiam populo, fi malleolo percuffa fuerint, accommoda. Sunt itaque duo, tatione expofitâ in Monafterijs Nartheces, qui etiam fi alibi reperiantur, non iifdem cenfentur aliquando vfibus deputati, fed diuerfis, locandis fcilicet Catechumenis, illifque tanquam in domibus & habitationibus, Catechifmi tempore retinendis, quod ita fieri fuâ ætate Symeon Theffalonicenfis obferuauit lib. de Sacra. νάρθηκες ἢ λέγονται, ἤτοι 7 ναῶν αρχαι, καὶ κατηχούμια, ἤτοι 7 κατηχευμένων οἶκος· α κ διὰ τὸ ἐπενοήθης ἵνα καὶ οὗτοι δὲ ακον και οράσεως μόνης μετέχωσι τ θείων· καὶ διὰ ἢ χειλέων, κ τις γλώτος ὁμολογῶσι τώ τίςιν, ἢ τὰ τῆς ευσεβείας ρήματα άλωσιν οὐ κοινωνοῦσι ἢ της ευχής, ακοινώνητοι γδ κ διετέλεμοι ἔτι. Nartheces dicuntur,Templorum videlicet principia, & Catechumena, Catechumenorum nempe domicilia, qua & propterea excogitata funt (vide nouam huiufcemodi vfus adiuuentionem) vt & hi auditu vifuque folo diuinorum participes fierent, & labys Linguaque fidem profiterentur, deuotionifque verba modularentur, non tamen communicant precibus, fed earum exortes funt, vtpote, ab eis femoti Vnde, (quod quidam ex propofito contendunt) vbi manifefta Narthecis deeft ftructura, in inferiorem Ecclefiæ partem retro Ambonem, Pænitentes & Catechumenos his aliis verbis ibidem admittit : οἱ κατηχούμθμοι, κι οἱ ἐπ ̓ ἐγκλήμασιν ςανται τὸ ἄμβωνος όπιθεν, περὶ τὰ κατώτερα δὴ τὸ ναοῦ. οἱ ευσεβεῖς μοὺ καὶ πίσιν ὁμολογοιώτες, ἀφώπςοι δ' ἔτι, διὸ καὶ ὡς μήπω τέλεοι πιςτὶ, μηδὲ μέλη εσφαγισμένα τῆς ἐκκλησίας, *źw Bandorra 7 μusneiwv siouzouker. Catechumeni & Pœnitentes fuis adhuc criminibus obftricti, retro Ambonem ftant, circa templi partes imas. Qui py funt quidem, & fidem profitentur,nondum tamen funt illuminati: vt nondum perfetti ideirco, vel vt nondum membra Ecclefia facro charactere infignita, foras eyciuntur tempore quo facra myfteria inducuntur ad altare. 2 이 ~ Hisitaque perfpectis quod fupra promiffum à nobis eft, & hucufque omiffum vel dilatum,vtnempe numerum, ordinem,& nomina'portarum Ecclefiæ proferremus, paucis exequendum. Tres præcipua s tum in Euchologico textu, tum apud plerofque authores recenferi comperio: dias, agaias, y uzañas, Sanitas, Speciofas, & magnas. dziu, funt to Bueros, & ad facrum altare, recta iter aperiunt, & in primâ tabulâ literâ M, in fecundâ B fignantur, & huiufmodi nomen funt fortita, quia fancta mysteria per eas proferuntur,vel quia perillas tranfitum habet Rex omnium & dominorum Dominus, Bai etiam audire meruerunt. degas funt, quæ totum Ecclefiæ fpatium claudunt, & templum ipfum à Narthece feparant, & in priori quidem tabula litera V, in altera R,dignofcendæ occurrunt:& degia quidem vocantur à dictione e, non prout temporis vel dici partem fignificat, quafi in huiufmodi portis Sciaterica forent Horologia depicta; fomnium enim Francifci Iunij redolet hæc interpretatio :fed potius prout horam precariam, & Officiorum Ecclefiafticorum partem quamlibet defignat: iam iam enim docuimus in Narthece ad huiufmodi Portas,preces fieri, Matutinum officium incipere, minores Horas cum Completorio recitari : nifi forfan velis à formâ, fpecie, decore, galas dici, fic namque ad pas, Speciofas vbique interpretamur, quia eas prætergreffi fpeciem & ornatum templi totius profpectant, & cum Petro & Ioanne ad Sanctuarium Dei adoraturi penetrare confueuerunt: Quæ tandem Narthecem exterius claudunt, dicuntur & apei, fic quippe vocatas reperies apud Maximum Cytherenfem narratione quam habet S. Sept. μοιξεν αργυράς πύλας ὁποῦ ἦσαν κλοςquévaus (vulgaris eft hic idiotifmus) or Cairortas eis à vady. Portas Argenteas que claufa erant aperuit & ingreffus templum, &c. Argentea vero dicuntur, fiue quod in magna Ecclefia laminis argenteis fuperducte fuerint, fuerint fiue ad nomen ex alijs templi Hierolymitani aucupandum, quas argenteas fcribit Iofephus. Quamuis non inficier fpeciofs etiam alicubi dici Regias : ficut & Regias tribunalis fpeciofas vocari: fed hic eft vulgi & minus peritorum abufus, vt vocabulum vnireifignificandæ impofitum, alijs nõnunquam fine delectu addicatur. Vt pateat tamen deaias proprie eas dici, quæ Narthecem inter & templum interiacent, Codinus audiendus de Off.Cur. Conft. cap. 17. qui Ambonem in templo refpicit o micas mes as wegías munas isävroe, ex eâ parte qua fpeciofis portis obuerfa eft.Claudunt itaque ille templum: dixeratautem prius cap.15. aliquid fieri eros para med, extra portas quæ appellantur Speciofa, id eft, in Nartbece fiue Veftibulo: foris ergo Veftibulum eft;illæque media inter ipfum & templum confiftunt: & vel ternæ vel quinquenæ, tum apud Latinos, tum apud Græcos extructa cernuntur, & vfque ad nouenarium numerum afcendiffe in S. Sophię templo, Gyllius fupra relatus, vt probatus teftis & oculatus, com memorat. Toti denique Monafticorum maximè templorum moli, Area fubdiualis (quam Maximus Cythærenfis loco præfato vocat dunlu vapnxos, Narthecis aream, Codinus cap. 17. gaia Atrium) fubfternitur:in eo frequentius eft quá», fons aquis erumpétibus confpicuus, & ad templum acceffuris lauandæ faciei vel manuum gratiâ, peruius: appetunt enim Græci corporis munditiem, & ex antiquâ traditione impuri Ecclefias intrare verentur. Ita Eufebius libro ro. capite 4. χρήνας αντικρις εἰς τὸ πρόσωπον ἐπισκευάζων πολλῷ τῷ χεύματι ναμάτων τοῖς περιβόλων ἱερῶν ἐπὶ τα ἔσω προϊούσι τω ἀπομεν την παρεχομυθίας. Εx aduersa fronte latices prepa rauit ( Conftantinus) copiofo aquarum fluxu, ad facrorum feptorum penetralia contendentibus, luftrationem praftituros.Commendatum quoque id habuere maiores noftri, & in hunc finem commemorat Paulinus ep. 33.ad Alet. in templi veftibulo pofitum Fonte. In veftibulo,inquit, Cantharum miniftra manibus &oribus noftris fluenta ručłantem, faftigiatus folido are tholus ornat &inumbrat, non fine mystica specie, quatuor columnis falientes aquas ambiens: decet enim ingressum Ecclefiæ talis ornatus : vt quod intus myfterio fa lutari geritur, fpectabili proforibus opere fignetur. Conuincunt hæc Paulini verba, quod & Ballamoni in Can. 76. fexta Synodi placuit,præfatam Arcam Fontefque in ea pofitos, intra Ecclefiæ fepta concludi: contrariam fi quidem fententiam repudiat his verbis, εἶπον τινος, ως περιβόλοις εκκλησιαςικοις ὁ καιῶν ὀνομάζει τὸν προνάοις εκεί του ναοῦ, οὐ με τας φιάλας, καὶ τὰ ἕτερα μέρη 7 ποίων ναῶν τὰ οὐχ μύωμήνα αυτοῖς τοῖς πλείοσι δ' τότο εκ ἤρε wr.Dicebant quidam Canonem,ambitus Ecclefiafticos vocare V ́eftibula vniufcuiufque templi : non autem fontes aliafue facrarum adium partes ipfis iunctas. Pluribus tamen hac opinio difplicuit. Cæterum eiufmodi lauacris fucceffit aqua Sacerdotis precibus benedicta, qua ad leuiorum peccatorum expurgationem adeuntes Ecclefiam afpergerentur. Aquam vero benedictam non habent in vfu Gręci præ foribus Ecclefiæ apponere, nifi forte vbi inter Latinos commorantes eorum confuetudini fauere appetunt : tunc enim aquam benedi&am, quam vocant minorem de qua fuo loco, confecrant:ipfique etiam eâdem se se expiare, affuefcunt, D Supereft vt ad própofitæ hucufque rei illuftrationem ampliorem tabulas alias duas, fimplicium magis minufque amplarum Ecclefiarum explicemus, quibus & quod præceffit, & quod deinceps dicturilumus de illis magis ac inagis illucefcat A itaque apor fona B Ablidem vnam, eamque folam iuper altare. C prothelium. D portam cius. E portas lacras abique Diaconico in parte dextra. F Cancellos. G Sedilia can torum ex vtraque parte. H fpatium viris conceffum. I Gynæceum in infima parte Ecclefiæ verfus maiorem portam fitum. H portam, quâ in Gynaceum mulieres ingrediuntur. I aliam portam, qua vel facras imagines adoraturæ, vel Sacramentis communicaturæ in Ecclefiam ascendunt. K Concham aquæ in Theophaniis benedicta, plerifque in locis hîc repofitæ. L Portam vltimam qua viris daturin Ecclefiam ingres fus commonftrat. 1 Vltima tandem Tabula licet Ecclefiæ minus fplendida,fuper alias, hæc adhuc annotanda fuggerit. Primum, quod vbi litera A depicta eft Teftudo vel Abfis,quæ nullo in facro ædificio deeffe poteft, hic quoque oftenditur: Si namque Cali figura eft facri Tribunalis fpatium,femifornicem in Ecclefiis omnibus, & vbique obtinebit, ait Symeon Theffalonicus, vt fupercœleftem Chrifti fedem intelligendam præbeat: For Ouκανὸν μοὺς τὸ βήμα φανεροῖ καὶ τὸ ημικύκλιον ἔχει· κ πανταχοῦ τέτο γίνεται ἐν ἅπασι τοις ναοῖς ἵνα δηλοῖ Η παραγιον. B Prothefeos eft indicium. C vnius folius porta, quâ viri & mulieres promifcuè intrant, & exeunt: ita ta વ men vtviri ad B fpatium fuperius; mulieres ad E fpatium inferius, nullo tabulato eas à viris feiungente, fe congrègent: vel fi in imo non confiftant folo, per gradus E hinc inde, ad fpeculas fuperiores & G fe conferant, vt inde clatris tecta officia, & facra quæque celebrari facilius profpiciant. E quod mirum eft, in Ecclefiâ Graca, fecundum altare delineatum indicat: & proinde Ecclefiam quæ non mere & integre eft Græci Iuris, arguit;fed huiufcemodi in quam Græci pariter ac Latini illud fibi comparatum habeant;vnde & in iis Miffas, officia, laudefque diuinas, ritibus propriis feruatis vtrique,alternis horis peragunt: ita tamen vt quâ die Sacerdos Latinus celebrauit, Græcus deinde facrum facere detreétet: non quidem in Latini ritus contemptum vel odium, vt quidam temerariò fufpicantur, fed ne eâdem die, intra templi eiufdem fepta, Sacrificium iterare, quod nefas videtur, Græcus præfumat. Hacque de causâ cum deuotionis adimplenda affectu, Græcus hinc, illinc Latinus in templi eiufdem ambitu facris operari affectat, Græcus alium ( præuenire ftudet, ne Sacrificio ab eo peracto, ipfe religione à facris retardetur, nec tamen Latini, (quod ipse namque 11 Eis The TAS DO TOXOU eixa.] Tantum exhibent Græci facris imaginibus cultum, vt non minus exemplo fint, quam admirationi. Has corporis veneratione & odoribus incenfis, veftibus, floribus, donariis affixis, ex animo non illiberali profequuntur, fi tamen pictæ fint, & mera fanctorum lineamenta non prophana fimul plura (vt nunc plerumque artis pictoriæ non deuotionis Chriftianæ ftudio fit) & à fanctis aliena contineant. A fculptilibus autem tanquam ab idolis abhorrent, de quibus Dauidicum illud: Os habent & non loquentur, &c.concinere non verentur: media tamen planaque fculptura, in facris imaginibus formandis, eo quod ad picturam accedat, vtuntur: antiquitus autem etiam integre fculptis exhibuiffe cultum colligere fas eft ex Paulo Diacono hift.lib.21. narrante Iudæum quendam Phenicem Leonis Ifauri tempore Gizid Arabum principi fuafiffe, vt Venerabiles que in Ecclefiis in toto principatu fuo imagines honorabantur, deponeret: clarius autem fequenti lib. refert, Conftantinum Copronymum imagines magni fecreti, qua sculpta erant in ligno depofuiffe, & caterarum imaginum facies deliniuiffe,id eft,deleuiffe. ~ 12 Ei mes.] Laudes diuinas per Choros in Ecclefia decantandi confuetudinem à Sancto Ignatio Antiochiæ Epifcopo, tertio Apoftoli Petri fucceffore, dimanaffe affirmat Socrates lib.6.cap.8. σαν εἶδεν ἀγγέλων διὰ ἢ αντιφώνων ὕμνων των ἁγίαν τριάδα ὑμνοιώτων, κ τον τρόπον τὸ δράματος τῇ ἐν τῇ Αντιοχείᾳ Εκκλησίᾳ παρέδωκεν· ὅθεν καὶ ἐν πάτοις τοῖς ἐκκλησίαις αὕτη ἡ παράδοσις ἐδόθη. Vifionem Angelorum habuit hymnis Antiphonis fanctam Trinitatem celebrantium, modumque hunc cantandi fibi in vifione manifeftatum, Ecclefia Antiochena tradidit, à qua in omnes Ecclefias deinceps, traditio temporis fucceffu profluxit. Ibi porro artiçavu, hymnos alternâ vice decantatos, vertit interpres. Verum licet Antiphonis alternatio vocum non fit deneganda, propter adiuuentos tamen Antiphonorum hymnos, omnem cantum pervices alternum, ab Ignatio traditum Ecclefiæ non facile crediderim. Species enim generis amplitudinem omnem fecum non vehit.Certior igitur alia, & fuperioribus Ignatio temporibus mutua vocum alternationis in Choro repetenda eft caufa. Cumque eam inter Effenos, Chriftianorum in Alexandria primitias, viguiffe defcribat Philo de vita contempl. indubium eft ab Apoftolis corum inftitutoribus ad ipfos fuiffe profectam: imo ab antiquis Hebræis mare rubrum ficco veftigio transfretatis eam accepiffe memorat, γίνονται χρεοὶ ἐξ ἀμφοῖν, μίμημα το πάλαι στο saitos KT Tu éçudpar Jára, Vnum Chorum faciunt promifcuum adimitationem illius olim inftituti in rubri finus littore. Vtrum itaque huiufmodi diuinas laudes alternandi vfus, olim iam ab Apoftolis inftitutus, Celeftini primi iuffu, circa annum Chrifti 426. vel Chryfoftomi ad Arianos æmulatione, vel Flauiani, Ambrofij, Diodoriue ftudio Ecclefiam peruagatus fuerit, fine folido, vt reor, quæritur argumento, quem fuperiori ætate iam receptum teftatur Bafilius ad Neocaf, Clericos; his verbis, Daveundértes aitrjárrocon dirλήλοις ἔπειτα πάλιν ἐπιτρέψαντες ἐνὶ κατάρχειν το μέλοις, οἱ λοιπτὶ ἐπηγοῦσιν. In duas partes diuifs, alternis fuccinentes vocibus pfallunt : & aliquando vni ex ipfis hoc muneris dato, vt quod canendum eft,ordiatur,reliqui fucci |