Oldalképek
PDF
ePub
[merged small][ocr errors]

*

wir nu von angeborner Güete und Miltigkait dazu gefchicket und geordnet fein, aller geistlichen Ordnung, Nutz und Frummen für zuwenden, und auch betrachtet und angefeben baben folch Gnad, Gunft und gueten Willen als unfer Vorvordern jeeliger Gedächtnus zu dem vorgenanten Gottshaus Tegernfee gehabt, und das manig feltiglichen beweifet und erzeiget baben, alfo baben wir dem vorgenanten Gotshaus zu Tegernfee, dem Abbt und Convent dafelbs die yetzo fein, oder die in kunftigen Zeiten werden, die Genad bethan, und thun In die auch wiffentlich in Crafft dis Briefs, das wir ernstlie chen wollen und mainen, das fürbas kain der unfer er fey Edl oder unedel, Purger oder Paur, wie die gebeiffen oder genant feind, geiftlich oder weltlich, kaine des egenanten unfers Gotshaus Gueter, fein Grund, noch Poden, und auch weder Genad noch Pauman recht fich nit mer unterziehen noch unterwinden follen, noch mögen, weder mit Verbeyrathen, Verfetzen, Verkummern, Verkauffen noch kauffen, wenig noch vil, baimlich noch offenlich, in allem unferm Landt noch Herrfchaften, an des egenanten Abbts, feins Convents oder irer nachkomen Infigel willen und wiffen und urlaub, fondern inn ir Freyftifft geen und khomen als von alter Herkomen ist. Wurd aber das von iemand uberfaren, es fey von dem unfern oder andern, welche die weren, fo foll es doch kain Kraft haben, wider den unfern Brief, und fol folch Gelt darumb des egenanten Gotsbaus Gueter, Gült, Grunde oder Poden, es fey Genad oder Paumansrecht, gekaufft oder eingezogen wurden, als oben gefchriben ift, uns, unfen Erben und Nachkomen verfallen fein, und dem egenanten Gotshaus diefelben feine Guetter, Grund und Poden, alle Irrung und Widersprechen, ledig und los und ganz baim auch verfallen fein, an allen Eintrag und Widersprechen meniglichs getrewlich und fchlechtlich on alles Geverde, und geloben in bey unfern Fürftlichen Würden, fy gnediglich dabey zu behalten, und follen auch diefelben darinnen von uns, noch unfern Erben und Nachkomen kainerlay Pett noch Hilffvon im nicht haben noch genieffen, und gepieten auch darauf unfern Amptleuthen und getrewen Unterthanen, die iezo feind, oder furbas werden, und den der unfer Brief furgebracht würdet, das ir den egemelten Abbt, Convent und all ir Nachkomen bey den egenanten unfern Gnaden erballtet, und do wider nicht thuet, noch yemand dawider zetbun gestattet, fonder folbe Fell, von den die es uberfaren einbringet, und diefelben darumb zu Stund in guete Gewishait nemet, als lieb auch unfer Huld und Gnad fey, und das in folch unfer Gnad und Freybait von meniglich gehalten, werde. Darumb zu einer Urkund geben wir In den Brief mit unfern anbangenden Infiger verfigelt zu Landsbuet an unfer lieben Frawen Tag Conceptionis nach Chrifti Geburt 1428.

De Mandato Domini Ducis
Joannes Lysckirchen.

Von Gottes Genaden wir Ernst Pfalz- MCCCCgrave bey Rhein und Herzog in Bayrn &c.. XXXI. bekennen in dem Brief, als umb die Irrung und Zwayung, die erflanden ist zwifchen unfers andächtigen Cafparn Abbts des würdigen Gottsbaus zu Tegernfee an einem, auch des vesten Rittern Hannfen von Degenberg unfers Erbbofmailers in Bayrn an dem andern Thail, als von des Gelaits wegen der Wein, die dem Gottshaus zu Tegernfee in Oesterreich wachsen, davon der vom Degenberg alle Jar ein Abgangck maint zebaben nach Inhalt feines Briefs, den er von unnern vordern Hainrich Ottn und Heinrich feeliger Gedächtnus, Weillant Hertzogen in Bayrn um des HofmaifterAmbt, und auch von des obgefchribnen Gelaits wegen zwein Dreyling Weins und feinem Diener, der bey dem Wein in Glaitsweis faret, ain Pfund Regensburger Pfenning und darumb mit einander in geistlich Recht komen feind, wan wir aber all unfer Lebtag darauf geneigt gewefen und noch fein, das wir zwifchen den unfern gern guet Ainigkait feben, fo baben wir uns in die Sach mit der Güetigkait gelegt und die von beiden Thailen hinter uns pracht, die uns auch zu paiderseit an un'er Hand gelobt baben, was wir von der obgeschriebenen Irvigkait oder Zwayung fprechen, das wellen fy für fich, all ir Nachkomen und Erben ftet ballten. Alfo baben wir für uns genomen des Gottshaus Tegernfee Stift-brief, auch des obgenanten von Degenberg Brief, umb das Hoffmaifter - Ampt und umb das Gelait der Wein, des gleichen die ander ire Brief, ach Red und Widerred von bayden Tailen eigentlich verhört. Darauf mit wollbedachten Muet mit Rath unferer Rethe geistlichen und weltlichen, die wir dan auf die Zeit bey uns gehabt haben, Jo prechen wir des erfien, alls in des von Degenberg Brief, umb das Hofmaister - Ampt geschriben ftet, das unfer vorder Herzog Heinrich, Ott und Heinrich den von Degenberg das Gelait der Wein des Gottshaus zu Tegernfee, und die der Abbt järlichen durch das Land Bayrn zu füern bat, verli ben baben, und das järlichen geachtet ist, auf zween Dreyling Ŏfterwein münder oder mer, darinn der von Degenberg wolt mer baben dan ein Dreyling, fo molt der von Tegernfee minder geben dann ein Dreyling, das das um die zween Dreyling münder oder mer alfo foll verfteben, und gelauttert ist, das in furbas der obgefchriben vom Tegenberg und all Tegenberger, die nach im an das Hofmaifter Ampt komen, für das Gelait der Wein des Gottshaus zu Tegernsee, die man durch das Land Bayrn aus Oefterreich füeret, nicht mer haben und nemmen follen, dann einen Dreyling, den man auch ungeverlich aus des von Tegernsee Weinen unverfuecht ab dem Schef zu Paffau nemen foll, man aber durch den Gewalt des allmächtigen Gottes dem Gottshaus zu Tegernfee fein Wein in Oesterreich verfitzen und nicht werden, fo fol deffelben Jars der von Tegernfee des Dreyling Weins und des Gelaits darumb auch vertragen sein. Wurden

[ocr errors]

im

[ocr errors]

im aber bey vier Dreyling Weins, und der von Tegernsee wolt diefelben zu feinen Gotshaus fueren in des von Tegernfee Gelait,fo fol der von Tegernsee davon für das Gelait geben den einen Dreyling. Geb er aber diefelben fein Wein dundenbin, oder das follich Krieg und Landfprech in den Landen zu Oefterreich und Bayrn entftienden, als das der von Tegernfee feine Wein nit mecht oder molt beimfueren, fondern die da unden verkaufen, fo fol er dem von Degenberg für einen Dreyling Ofterweins, geben in Gelt zeben Pfunt Wiener, oder darfür derfelben Pfunt Werung, die zu Paffau Werung feind ungeverlich; wan auch der von Degenberg dem Gotsbaus zu Tegernfee fein Wein belaittet, fo foll man den Knecht, der bey den Weinen fert, fur das Glait Gelt geben ain Pfunt Regenfpurger Pfening, oder fovil an der Müntz darfür, die dan im Land geb ift, davon fol fich dan der Knecht felbs verzeren, und man ift im darüber nichts mehr fchuldig zu thun und zu geben. Wan auch der von Tegernsee die Wein wil füeren lassen, fo fol er das dem vom Degenberg zeitlich verkunden, in fein Haus da er dan wefentlich ist, und alsbald fol der von Degenberg allen Vleiß thun und aigentlich bestellen, das dem von Tegernfee fein Wein trewlich und ungeverlich wol belaittet werden.

Darnach fo fprechen wir, das der von Tegernfee und fein Convent follen geben ainen Brief unter iren Infiglen den Tegenbergern, darinnen fie bekennen difen unfern Spruch trewlich zu balten, fo follen die Tegenberger dem von Tegernfee und feinem Gotshaus auch einen Brief geben, das Gelait in vorgefcbribner maffen zu halten. Als wür des yetmedern Thail ain Copi geben haben, darnach fie die Brief verttigen follen, alls dann baide obgenante Thail miteinander in geiftlich Recht khomen feind, Sprechen wir was yedtweder Thail, darinn Brief gen den andern erlangt hat, diefelben nun binfuran kraftlos und zu unferen Handen geben werden; und foll ain Thail dem andern weder für Peen, Schaden, Zerung eingenomen, noch aufligente Gült bis beut den Tag, wie fich das gefüegt und gebandelt bat, darumb nichts fchuldig fonder darauf fy uns alle, die iren guet Freunde und gentzlich genaigt fein, gevard und arglift, in allen vorgefebribenen Puncten & Articuln gentzlich ausgefchaiden. Das alles zu waren Urkund und ewiger Gedächtnus, fo haben wir yeglichen Thail einen follichen Sprucbbrief geben mit unserm Infigel verfigelt. Das ist gefcheben zu Straubingen am Freytag nach dem beyligen Auffertag, als man zallt nach Chrifti unfers lieben Herrn Gepurt vierzehen1477. bundert und in dem fiben und dreiffigiften Far.

MDIIL Hainricus Dei gratia Abbas Monafterii S. Quirini in Tegernfee vobis & fingulis Presbyteris per Frifingenfem Dioecefim ubilibet conftitutis falutem in Domino fempiternam. Quia Altare B. Mariæ Virginis in Ecclefia Filiali S. Corbiniani in Reichspeyrn vacans ad præfens per obitum quondam Tomus II.

nere.

venerabilis Domini Georgii Mofer ultimi & immediati ejusdem altaris Capellani, cujus ejusdem Altaris præfentatio ad Nobilem Virum Chriftophorum de Pientzenaw in Zinnenberg, & inftitutio ad nos noftrúmque Monafterium dignofcuntur pertiItaque hoc tempore honorabilem virum Petrum Thumbhof Presbiterum litteratoriè præfentatum, quem ad idem altare obtinendum fufficientem & idoneum reperimus effe, præfentationémque hujusmodi recepimus & admifimus. Quare eidem dicto Domino Petro hoc beneficium contulimus atque præfentium tenore confirmamus, & etiam adminiftrationem ejusdem tam fpiritualium quam temporalium in animam fuam fideliter regendam committimus. Quo circa vobis omnibus & fingulis Presbyteris, cum vigore præfentium, fi requifiti fueritis, auctoritate Apoftolica nobis in hac parte conceffa mandamus, quatenus antefatum Dominum Petrum in & ad actualem & realem poffeffionem memorati altaris inducatis atque inductum defendatis, fibique facientes de fructibus & redditibus, proventionibus juribus & . . . . univerfis ad ipfum Altare quomodolibet fpectantibus & pertinentibus, ab omnibus quorum intereft, integrè refponderi, contradictores quoslibet & rebelles auctoritate fupradicta & noftra, per cenfuram etiam firmiter compefcendo harum teftimonio litterarum figneti noftri appenfione munitarum. Datum noftro in Mo nafterio Tegernfee die vigefima sexta * anno Domini MDIII.

[ocr errors]

Julius Epifcopus fervus fervorum Dei dilectis filiis Abbati & Conventui Monafterii 'Tegernfee Ord. S. Benedicti Frifingenfis Dioecefis falutem & Apoftolicam Benedictionem. Cum à nobis petitur, quod juftum eft & honeftum tam vigor æquitatis, quam ordo exigit rationis, ut id per follicitudinem officii noftri ad debitum perducatur effectum. Eapropter dilecti in Domino filii, veftris juftis poftulationibus grato occurrentes affenfu, omnes libertates & immunitates à prædecefforibus noftris Romanis Pontificibus five per privilegia feu alias indulgentias vobis & eidem Monasterio veftro conceffas, nec non libertates & exemptiones fæcularium exactionum à Regibus & Principibus ac aliis Chrifti fidelibus vobis & eidem Monafterio veftro rationabiliter indultas, fpecialiter autem Decimas, primitias oblationes, cenfus, fructus, poffeffiones, agros, loca pafcua, nemora, fylvas, grangias, molendina, aquas, aquarum decurfus, ftagna, lacus, pifca. rias, fepeliendi & alia jura, jurisdictiones & quæcunque bona ad dictum Monafterium fpectantia, nec non omnia & fingula beneficia Ecclefiaftica cum cura & fine cu ra eidem Monafterio verò canonice annexa & incorporata & quæ vos in ufus proprios obtinere afferitis, cum omnibus viribus & pertinentiis eorum, ficuti ea omnia juftè & pacificè poffidetis, vobis & per vos eidem Monafterio veftro, auctoritate

N

Apo

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

MDXII.

lis.

patrocinio communimus, falva in prædi-
tis decimis moderatione Concilii genera-
Nulli ergo hominum omnino liceat
hanc paginam noftræ confirmationis infrin-
gere, vel in aufu temerario contraire. Si
quis autem hoc attemptare præfumpferit,
indignationis omnipotentis Dei ac beato-
rum Petri & Pauli Apoftolorum ejus fe no-
verit incurfurum. Datum Romæ apud S.Pe-
trum anno Incarnationis Dominicæ mille-
fimo quingentefimo quinto. v. Idus Apri-
lis Pontificatûs noftri anno fecundo.

.

Apoftolica confirmamus & præfentis fcripti excommunicationis, fufpenfionis & interdicti aliisque Ecclefiafticis fententiis cenfuris & pœnis à jure vel ab homine quavis occafione vel caufa latis, fi quibus quomodolibet innodati eftis ad effectum præfentium duntaxat confequendum harum ferie abfolventes & abfolutos fore cenfentes veftris in hac parte fupplicationibus inclinati, Tibi Fili Maure,& pro tempore exiftenti Abbati dicti Monafterii quoscunque religiofos ipfius Monafterii ad hoc idoneos repertos, ad quatuor minores ordines fimul & femel aut feparatim prout expediens fuerit, ftatutis à jure Temporalibus promovendi ac dictos ordines eis conferendi quibusvis Apoftolicis ac in Provincialibus & Sinodalibus Conciliis editis,generalibus vel fpecialibus conftitutionibus & ordinationibus, cæterisque contrariis nequaquam obftantibus auctoritate Apoftolica tenore præfentium facultatum concedimus. Nulli ergò omninò hominum liceat hanc paginam noftræ abfolutionis & conceffionis infringere vel ei aufu contrario contraire. Si quis autem hoc attemptare præfumpferit indignationem omnipotentis Dei ac Beatorum Petri ac Pauli Apoftolorum ejus se noverit incurfurum. Datum Romæ apud fanctum Petrum anno incarnationis Dominicæ millefimo quingentefimo duodecimo pridie Idus Novembris Pontificatûs noftri

Julius Epifcopus fervus fervorum Dei dilectis filiis, Mauro Abbati & Conventui Monafterii in Tegernfee Ord. S. Benedicti Frifingenfis Diœcefis falutem & Apoftolicam Benedictionem. Sinceræ devotionis affectus, quem ad nos & Romanam geritis Ecclefiam promeretur, ut humiles preces veftras, quantum in Deo poffumus, ad exauditionis gratiam favorabiliter admitta mus. Cum igitur ficut exhibita nobis nuper pro parte veftra petitio continebat Monafterium veftrum per duas Dietas legales à refidentia Epifcopi Frifingenfis pro tempore exiftentis diftet & valde incommodè ac difpendiofum fit mittere religiofos ejus dem Monafterii ad ipfum Epifcopum seu pro eo Pontifice alia officia exercentem, ut ad majores ordines promoveantur. Nos vos fpecialis gratiæ favore profequi volentes, yósque, & veftrum fingulos à quibusvis

anno IX.

SPECIMEN

DIPLOMATARIT BOJOARICI.

Ex regeftis potiffimum Cl. Cl. Virorum AUGUSTINI KÖLNERI & MICHAELIS ARODENII Tab. Boic. Cuftodum

Selegit atque defcripfit

ANDREAS FELIX OE FELIU S.

s.

S

Monitum prævium Editoris.

(PECIMEN Diplomatarii Bojoarici modulo fuo opellam hanc metientes, meritò infcribimus, quod periculi faciendi gratia & velut in guftum hîc in lucem proferimus. Longè maxima pars Diplomaticarum antiquitatum noftrarum, quæ fuperiora quatuor fecula potiffimùm illuftrant, adhuc latet & cum fôricibus, fumo, imbricibus & pulvere nec lecta nec intellecta lu&tatur.

Privatarum communitatum Titulos, facros maxime, HUNDII atque GEWOLDI indefeffa fagacitas indagavit; gentis domûsque regnatricis munimenta, timidius & parcius à noftris, copiofius fed negligentius ab exteris edita leguntur.

Interea humidis fornicibus vixque folem admittentibus, inexorabilibus clathris vectibúsque inpenetrabilibus arcanæ & inutiles chartæ, invidia, diffidentia & ignorantiâ cuftodibus fervantur ; & fervantur, non ad ufum (cujus occafiones omnes male-fedula cuftodia amittit) fed ad oblivionem & cafuum fortuitorum fatale momentum.

Interiére Tabularia multa (funt verba judicii plena & domefticis experimentis firmata Cl. V. JOANNIS HEUMANNI de Bojorum etiam Diplomatica meriti (a)) neque ea quæ hodie fanctè fervantur fua poffunt fata prævidere. (a) Accidit autem plerumque intempeftiva hâc reticentia, ut illud potiffimum Monumentorum genus quod perpetuò in principio illud fuum vulgare Noverit omnium Chrifti fidelium induftria tam præfentium quam futurorum acclamat, omnium maximè ab iis in quorum notitiam paratum fuit, igng

retur.

Huic igitur malo ex quo firmiffima convelluntur, jurium antiquiffimorum compago abfcinditur, de certiffimis tranfigitur, juftè acquifita præfcribuntur, gentis & dominantium Jura, factis & pactis nixa, vortice legum Civilium nunquam eructanda hauriuntur, & non rarò majorum fanguine parta, pofterorum Jura fua ignorantium, ofcitantiâ & negligentiâ, indefenfa aut prodita difpereunt; huic inquam,malo ut pro virili meâ (quæ fentio quam fit exigua) quo licuit modulo occurrerem Specimen hocce Diplomaticum colligere cœpi, & collectaneorum partem edere, ut aliorum quoque, quorum Ipes & virtus in herba eft, induftriam & fagacitatem domeftico ifthoc exemplo excitarem, & obliterata ferè MAXIMILIANI I. fapientiffimi Principis noftri & bonis litteris faventiffimi, tempora in memoriam & imitationem Tomus . N 2

revo

(4) Comment. de Re diplom. Impp. Augg. ac Reg. Germ. in fine ante Catalogum Antorum, poft pag. 506.

"

revocarem. Quam enim fub illius prudenti regimine HISTORIA BOJORUM ab Aventini temporibus altè dormiens, non folùm lacertos tanquam tumultuariè expergefacta moverit, fed & caput in Germania erexerit, nemo ignorat nifi ignorantiffimus quisque & qui ultra nutricularum & pædagogorum trivialium affanias non retrofpexit. Eo enim aufpice HUNDIUS atque GE (b) WOLDUS, (b) CANISIUS, HERWARTUS, GRETSERUS, RETTENBACHERUS aliíque, Tabularia Bajoariæ monaftica face criticâ perreptantes eam ex reconditiffimis receffibus protulerunt Diplomatum fegetem, ut meffis eorum diplomatica non patriæ folum fed Germaniæ præterea ferè univerfæ horrea impleverit & nonnihil infuper remotiffimis gentibus ad fpicilegium fuffecerit ; quorum etiam indefefforum virorum merita, Principes litterarum, quos inter, Leibnitium (c) Ludewigiumque (d) nominâsse fatis fuerit, fummis laudibus deprædicârunt.

c)

(d)

[merged small][ocr errors][merged small]

Habeat ergo invidiam factum in præfens ; fint qui nares obefas crifpent & parum emunctas, qui fupercilia altè tollant tanquam faperent, qui contemnere malint, quam fufpicere quibus impares funt, qui odium etiam inde apud imperitum vulgus ( &quam latè patet hoc verbum! ) conciliare innocuæ & gratuitæ induftriæ illis fuis fuperciliofis fuffuris moliantur: Olim hunc animum Patriæ amore flagrantem fupra hos totos morituros extulimus. Pofterorum judicium efto benè nè an male meritus fit, quisquis ut futuris prodeffet, fuis temporibus difplicere præhabuit.

hîc

Diplomata ipfa quæ hic edimus magnam partem accuratæ diligentiæ indefefforum Tabularii Boici Chartophylacum AUGUSTINI KOELNERI, MICHAELIS ARODENII & JOANNIS LIEBII in acceptis referimus, qui à fontibus defcripta, Regeftis quibusdam intulerunt, ut multiplicata facilius ævum & cafus ferrent. Plurimum igitur induftriæ atque vigilantiæ deberi nemo nostrûm cui res Bojorum adhuc cordi funt, ibit inficias, ut qui voluntarios. labores fufcipere non detrectârint, quos animo præfenferunt aliquando Pofteris neceffarios futuros.

Sed, ut erat in memoriis Illuftrium virorum Pofteritati commendandis parum diligens aut curiofum fuperius ævum, præter nomen & labores (quod fummis artificibus videmus & dolemus contingere ) vix aliud ad nos pervênit.

KOELNERI folus ferè AVENTINUS meminit, ut amici & cognati, quodque caput eft rei, in æterno opere quodammodo vou; tum & GEWOLDUS in fummæ raritatis opufculo de Norico veteri, ubi nova - civitaten, fem Bojum fuiffe ex Aventino (e) & defignationem Bavaria geographicam vernaculè fcripfiffe memorat. (f) Fuit autem vir ille reipublicæ maturè admotus, nam inter fcribas ALBERTI IV. ftatim poft bellum Boicum adlectum invenio, inde Telonio Ducum Monacenfi præfectus inter actuarios principis quidquid temporis ab officio liberum habuit, exegit otio pinguiori honeftos labores perpetuò præferens. Patrono tum ufus eft Sigismundo Kraufio è Secretariis Principis, qui fororem ejus uxorem duxerat. (g)

Extincto comitiis Colonienfibus bello Boico, quo fupra quam dici poteft de corio Leonis Boici lufum eft, & pace tandem inter utriusque ftirpis Principes

(6) Malincrotio Salisburgenfis Metropoleos genuini parentes verè dicti, Praf. in librum ne-
ceffarium de Archicancellariis & Cancellariis Imp. Germ. ubi de iis fermonem inftituit,
qui ex usu tabulariorum publicorum referato egregiam & gratissimam Hiftoriarum &
Antiquitatum amatoribus præftiterunt operam.

[ocr errors]

utrem

(c) Introduct. in Collect. Script. Hift. Brunsvicenfi infervientium.
(d) Cujus memoratu digna verba funt alias adducta: Eminent præcipuè quoque in se-
dula diplomatum collectione Boij. Præf. Ifagog, in reliquias MSCtorum. & Diplo-
matum omnis avi Tomo I. præmifsâ, quæ fola ferè ad acquirendam rei Diplomatice
Germanorum notitiam fufficere videtur, utpote à gnaro & magno viro profecta. Legen-
da tamen cautè quòd tantus vir ( ut homines fumus) tumoris quandoque, quem
VALESIO exprobrat, minimè immunis extiterit, quare etiam non ita abs re
hunc litterarium fubinde preffit rigidus ille veri affertor David Koelerus.
(e) Annal. L. VII. Cap. XIIII. edit, Lipf. 1710. p. m. 710. & L. 1. Annal. p. m. 29. edit.
Ingolft. 1554. in Danubii ripa &c. Neoftadium olim Salingoftadium dictum, Patria
Auguftini Koelneri à fecretis Principum noftrorum Eorum Epiftolarum Magiftri.
(f) In opere citato V. Epona. p. m. 101. quam fæpius allegat, mihi nondum vitam.
(g) Anno 1506. Liebius in rapfod. genealog. MSC. Tomo fignato. p. 55. b. quæ farrago
plurimis rerum hominumque notitiis fœta, in Tabulario Monacenfi pluribus volumi-
níbus adhuc extat & fallit ignota,

« ElőzőTovább »