Anonymi Eberfpergenfis CHRONICON EBERSBERGENSE antiquius ab Anno Chrifti DCCCC. ad annum MXLV. II. Anonymi Eberspergenfis CHRONICON pofterius. III. NECROLOGIUM antiquiffimum ejusdem Monafterii. IIII. CODEX TRADITIONUM Eberfpergenfium, CCXXVIII. Diplomata complectens. V. LIBELLUS CONCAMBIORUM Monafterii Eberfpergenfis. Omnia ex binis Apographis ad Membranas EBERSPERGENSES exaratis, quam potuit curatiffimè defcripfit atque edidit ANDREAS FELIX OEFELIUS. Tomus II. A Moni, 22 ·E (a) Berfpergenfis Monafterii haud procul Monachio inter Oenum & Sempta fluvios fitum, primum D. AUGUSTINI (a), poftea verò D. BENEDỊCTĮ Regulam profeffi, Origines & Antiquitates, jam inde à Seculo nono res Bojorum illuftrantes, vifum hoc loco, uno velut fafciculo exhibere, veteris maximè ut in his, ita in aliis quorum fors mihi obtigit, parœmiæ memor: vv μù odv pórov Aéye: commune quod eft, ne tuum folum dicas. Quæ enim de iis AVENTINUS, HUNDIUS GEWOLDUS & Monafteriologi alii tradidêre, fi catalogum Abbatum excipias, valdè jejuna atque hiulea antiquariam fitim excitant magis quam relinquunt. Prolixior copiofiorque cæteris ADAMUS WIDELIUS Monacenfis Bojus fuit, SOCIETATIS JESU Presbyter, adiquam Monafterium illud anno MDXCV. GUILIELMI V. Bojorum Ducis beneficio pervenit. Sed is, etfi iisdem, quæ hic proferimus, Monumentis ufus fuerit, barbariem tamen ftili pro ingenii poëtici elegantia (b) afpernatus, Hiftoriam Rerum Eberfpergenfium condidit (b), eleganter quidem illam & nitidè fcriptam; fed quæ robur fidémque nunc primum ex editis hifce Monumentis, quibus folis nixæ Hiftoriæ hodie creditur, recuperatura eft. porq restingmund. Continentur hæc omnia in CODICE MEMBRANEO valde fpiffo in quarta quam vocant forma, eáque majori, quem è Collegio Patrum Monacenfi Nobilis ac confultiffimus vir JOANNES LANGIUS Relationum Hiftorico - BavaLicarum nuper editasum Auctor indefeffus acceptum mihi exhibuit, horule fpatio infpiciendum. Cum redderem ; auctor illi fui atque hortator, quoniam mihi non liceret, ipfe integrum defcriberet, ac uteretur occafione poft hâc non tam facile reditura. Quod & ab eo factum longo tempore poft comperi & Apographum ejus mihi comparavi, fed ita feftinanter & fupinè deferiptum, ut parum abfuerim, quin ejus tam mendosè edendi animum penitus abjecerim. Vicit tamen argumenti raritas, patriæ charitas & autographum recuperandi difficultas ut refcribendi Apographi qualiscunque, laborem in me denuo reeeperim; quibusdam tamen omiffis, quæ Apographi mei Auctor inter defcribendum vernaculè, nefcio quo confilio, reddiderat. Ex horum numero fuit Catalogus Abbatum Eberfpergenfium, cujus tamen jacquram mitius tuli, quod eodem GEWOLDUM ufum animadverti. Tum & Indiculus reliquiarum vaforum facrorum. In membraneo Codice pictoris etiam manu exprefforum, cujus tamen pleraque laudatus WIDELIUS eleganti fermone memoravit. Ut taceam Stemma Karoli Magni & Comitum de Sempta, quod pofterius mox proferenda Chronica, aliáque Monumenta Eberfpergenfia plenius & certius exhibent. Imperatorum, Regum, Principum diplomata, Pontificúmque bullas majorem partem ab HUNDIO & GEWOLDO jam edita omnia, ftudiosè omifimus, quod patrio fermone reddita ingenuitatem perdidiffent. Ad ea jam veniendum, quæ integra tranfcripta quibusque nihil intempeftiva fedulitas detraxit: Primo loco comparet CHRONICON idque VETUSTIUS paulo, Anonymi Eberfpergenfis, res Monafterii fui & Fundatorum præcipuè, ab anno Chrifti DCCCC. ad annum MXLVI. copiosè complectens. Hujus utpote præcipui, jam olim Apographum correctius_nacti fuimus, quod diligentiæ viri inter nos multis nominibus clariffimi, JOANNIS BAPTISTE FICKLERI JC. Bavarici debitum, Codex MS. Bibliothecæ Bavaricæ fuppeditavit. Ad cujus fidem, utpote Langiano apographo multo emendatioris præfentem editionem ad ornavimus. pileo (a) Monet Cl. Langius atque ipfe me obfervare memini, Præpofitos hujus regulæ (b) Sub hoc titulo: Divus Sebaftianus Ebersperga Bojorum propitius, feu de "cultûs ALTE ALTERUM CHRONICON EBERSPERGENSE haud multo recentius ex Apographo Langiano damus; aliquibus in locis hiulcum, nec nifi collato autographo farciendum atque fanandum, ejusmodi tamen, quod locum inter vetuftiora collectionis hujus noftræ Monumenta jure fuo tueatur. Nec de hujus Auctore constat, nifi post abitum ECKBERTI ( qui Benedictinorum Abbatum ordine quartus, eodem quo electus fuerat anno ad Fuldenfem Abbatiam regendam abiit) à Monacho Eberfpergenfi confcriptam fuiffe. Nifi is forte WILLERAMUS fuit, qui anno MXLVIII. ECKBERTO Succeffor datus, in Actis Prædecefforis fuis fubftitit. Erat autem WILLERAMUS, ut in Codice donationum patebit, litterarum ftudiofus & in libris parandis minimè parcus; ut vel inde fufpicio noftra vero non ita abfimilis videatur. Majus etiam robur accipit conjectura noftra, fi in memoriam revocemus, hunc decantatiffimum illum WILLERAMUM effe, cui geminam Paraphrafin in Canticum Canticorum priorem rythmis latinis, alteram eámque præcipuam veteri linguâ Francica & Bojoarica, debent litterati. Cujus viri memoriam & laudes jufta commentatione complectendi hic locus effet, fi liquidò conftaret eum Chronici hujus Auctorem extitiffe. Interim fufficiat obfervâffe WILLERAMUM à nullo, qui vel de Scriptoribus Ecclefiafticis vel de linguæ Germanicæ antiquitatibus egit illaudatum dimiffum. (c) Tertio loco VETUS CALENDARIUM NECROLOGIO EBERSPERGENSI jun&tum proferimus, prout utrumque è membranis memoratis laudatus LANGIUS, curatius longè quam cætera, defcripfit; infigne Monumentum,& quod ufum non vulgarem tam Patriæ Scriptoribus quam Hagiographis univerfim præftet in loco & tempore confultum. Necrologium proxime excipit CODEX TRADITIONUM Eberfpergenfium,ducentas & viginti o&to chartas complectens; verè fax Bojoariæ veteris, ut quæ mores & inftituta ejus,confuetudines etiam,nec non hominum locorúmque memoriam mirum in modum illuftret, & lucis fuæ ftri&turas in obfcuriffima quæque mittat faciémque Bojoariæ, qualis poft Hunnorum illam utrique parti exitiofam irruptionem devastationémque fuerit, graphicè fatis ob oculos ponat Codicem Traditionum in ultimo agmine fubfequitur LIBELLUS CONCAMBIORUM, quem traditionibus ipfis infertum, inde exemi, ut fuo ordine legegeretur. Pleniorem in alio Codice extitiffe, multa me inducunt, ut credam; fed nos contentos effe hoc Catone oportuit. Cæterum monendus mihi Lector, me excepto priori Chronico ad apographum Ficklerianum recognito, & Necrologio à Cl. V. JOANNE LANĜIO diligenter defcripto, circa nominum quibus perfonæ locíque exprimuntur, genuinam lectionem, in reliquis vadimonium in me minimè recipere, ut qui vel alienis oculis credere vel totum hoc è manibus abjicere debuerim. Ego alterum prætuli, non ignarus antiquitatis reliquias etiam mutilas placere, etsi non rarò contingat inter eruentium primum manus confringi. (c) In fpecimen videndum quot illuftrium virorum teftimonia congeffit ejus (c) congefferit Tomus 11. A 2 I. Ano 1. Anonymi Eberfpergenfis Chronicon Eberfper- ab 4.900 – 1046. Ex binis Apographis ad Membranas Eberfpergenses exaratis ita apogr. Fickleri. & inter fe collatis. * HISTORIA De primordiis Benedictinorum Cœnobii in Monte Aprino vulgò Eber- S Cire defiderantibus fcribere ftudeo de longè retroactis temporibus & fub brevilóquio enarrare quemadmodum hujus præparate manfionis habitaculum à principio inceperit à fuis conditoribus exerceri: qualiter etiam poftmodum divinâ difpenfante gratiâ ad divini cultûs gloriam & honorem caftrum primitus inchoatum in monafteriale ædificium fit mutatum. Voluntati inquam legentium placere volens, ut ad eorundem conditorum mutationem & exemplum vos inftituere valeatis, quorum recta fuit intentio: & qui poft fe beatitudinis exemplaria fequacibus fideliter reliquerunt. Profectus fiquidem eft ad virtututum gratiam, qui nofcere quærunt, de quibus referre cupio, quod tam de generofo claróque fanguine fuæ ftirpis & propaginis procefferunt: Eorum enim qui fecêre virtutes, ut dicit Philofophus, tanta habetur laus, quantum ipfos præclara do&torum ingenia viribus & præconio decenter extollere potuerunt ad eorum gefta falubriter imitanda. Licet quam plurimi non folum in ornatu verborum dele&tentur, fed etiam rei fcire appetant veritatem: unde veritati potius cupiens infiftere quam palliata falfitati. Temporibus Carolomanni Regis filii Ludovici Regis fuit in Norica regione, quæ nunc Bavaria dicitur, quidam Comes præpotentiffimus, genere fpectabilis morúmque honeftate præclarus & nomine nulli in actu militari fecundus : in rebus bellicis, prout eventuum qualitas fe obulit, vir valde ftrenuus & famofus nomen habens (d) Sigbardus, hic fecus fluvium naturalem(d), qui vulgari voce dicitur Sempta, quoddam forum fiscale habuit, negotiorum merciutpote aptiffimum per aliquod anni temporis fpatium ibi manere cœpit. Qui Comes Sigkardus de genere Regum fupra moniis dictorum tempore quodam autumnali fylvam fibi contiguam arborum denfitate nemorofa repletam causâ venandi quâdam vice petiit, ubi nunc mutatione dextræ excelfi radicitus explantata totaliter eadem fylvâ hoc Monafterium eft conftru&tum.Cum verò ejusdem nemoris arcta peteret, cafu reperit fingularem quendam aprum infolitæ magnitudinis ad auftralem partem fylvæ inter harenaceum lapidem hoc cft faxum in harena demerfum, & quandam tiliam immenfæ magnitudinis, cujus alta proceritas ramorum fuorum propaginem ampliffimè dilatavit, latentem reperit. Nullas moras paffus fugiendo fe infequentes delufit & evafit, noctis horâ loca quæ dimiferat, iterum recurrendo repetiit. Sighardus iterum à venatione non ceffat: per aliquot dies quantumcunque fatigaretur, capi non potuit, demum verò pagum, id eft metas latibuli fylvarum & diftri&tus effugiens, omnem fpem conaminis eorum aper ille fallendo delufit, in tutioribus fe fylvis indidit & ingeffit. Quam rem cum ipfi quafi phantafticam effe dicerent, & longè latéque pro miraculo narrarent (e), famofæ religionis & admiranda fanctitatis vir quidam Conradus dictus de Heuwa, quod eft oppidum juxta potamicum lacum, qui dicitur Hodenfim, pollens ingenio & virtute hujus novitatis famam audiens prædicto Comiti Sighardo, viro elegantiffimo demandavit ita. Locus ille inter arenatium lapidem & tiliam, quæ in parte nemoris juxta fe propè fuêre conjuncta, de quo fingularis ille aper jacens ægrè depulfus eft, eradicari debet funditus & evelli: quia per Dei manifeftationem prædico illum divino fervitio fublimandum, & à Dei cultoribus perpetuo inhabitandum, qui humani generis inimicum populos venenofo dente lædentem procul expellant, fraudisque diabolicæ machinamenta reprimant & confundant, bafi (d) ita' Ficklerus. Apographum Langianum Navalem. licá (e) licáque in eodem ædificanda eft continuo & feparatim in mundo loco conftruenda juxta morem antiquorum, qui religionis non effe dixerunt propè lectifternia, id eft juxta fecularia commoda vel caftra, Ecclefias Dei vifitare. Si ergo fumptus expenfarum fuppetunt, moenia mox conftruantur: quia ficut Deus unum flagelli nerLang. vum id eft vinculum induxit regno ex nexum. Mauritii Patritii Egidiique videlicet Attilam Regem Hunnorum ut eos debellaret, in præfenti generatione pofcentibus culpis, iterum fecundum flagelli nervum, id eft vinculum, incutiet & infliget. Interim Comite Sighardo hoc mandatum à tanto viro Dei fibi miffum cum mentis alacritate fufci piente quidam alii de Argentina, quæ Strasburg dicitur, urbe venientes fimilem prophetiam ibidem audierunt à quodam fancto viro inclufo, nomine Gebehardo, eique Sighardo de loco provehendo retulerunt, ut idem fanctus vir fibi jufferat intimare: unde aper ille fingularis primitus fuerat effugatus, & ut hoc credi debeat fpiritu præfago, id eft prophetico in fignum veritatis prædixit apros in nemore deficere, ut rei poftmodum probavit eventus. Tempore enim Udalrici Comitis fui nepotis poft aliquorum añorum curricula devoluta contigit omnes in fylva apros deficere & hoc per niyem maximam & profundam. His auditis Comes Sighardus zelo pietatis animatus imperat hunc locum exuncari, oppidum de lignis ibi conftruitur, moenia fimiliter eriguntur, vallóque fit fecurum, Eberfperg fibi nomen imponitur, & ab omni parte ex fylva munitur. Arnolfus igitur Cæfar eodem tempore, qui fuit Carolomanni prælibati Regis filius Comitem Sighardum quia amicus & confanguineus erat, & rem fuam fibi à Rege commiffam ftrenuè gubernabat) multis prædiis ditans ad novam fui caftri in Eberfperg plantationem, quam nuper inchoaverat in fuplementum eandem traditionem firmans fcripturæ testamento regale figillum habente. Anno itaque Dominicæ incarnationis nongentefimo fexto Sighardus Comes miles invictus moritur, & Frifingis cum honore debito fepelitur, Gottina etiam fua uxor paucis diebus poftea evolutis obiit, & cum fuo marito tumulatur. Ratholdus igitur Sighardi filius de patris fui voluntate, dum adhuc viveret Eberfpergenfis caftri locum poffedit, qui in divinis fecularibúsque rebus nimis erat ftrenuus, acer ingenio, in bello fæviffimus: propter quod Cæfar Arnolfus carentinos & terminos ab hoftium infultu defenfandos. recommifit. *. Obiit comiferat? Sigbardus Comes fequenti die poft Dionyfii Martyris, hoc eft nono die menfis Octobris. Gottina ejus uxor obiit in vigilia S.Thomæ Apoftoli. Hic Ratholdus prophetiæ Conradi de Heumach (five Heubach) viri bonæ converfationis & vitæ merito commendati non immemor ac etiam Gebbardi inclufi de urbe Argentina, gratiâ fanctitatis pleni, caftri Eberfpergenfis fuburbana ampliare difponit omnibúsque fumptibus locum mirabiliter dilatavit, uxor autem ejus nomi ergo ante patri ejus ne Englmuta genuit fibi duos filios Eberbardum & Adelberonem, & unam filiam Willibirgam. Cum igitur Ratboldus Comes fub habitu vitæ militaris velut agonifta fortis, tempora fui cursûs tranfiviffet absque metu, cum jam ad obitum propinquaret, filio fuo feniori Eberbardo tradidit caftrum in Ebersperg & ipfe Juvavio in urbe, quæ nunc dicta eft Saltzburga, honorificè cum uxore fepelitur in Ecclefia S. Amandi Epifcopi & Confefloris ad occidentem anguli, qui crebro madefcit ex fanctis corporibus Sanctorum, qui inibi beatè requiefcunt. Obiit autem anno Dominicæ incarnationis nongentefimo decimo nono. In illis diebus effera gens Hunnorum, quorum fedes Ungari modo tenent, Hunni enim funt Hungari, à propriis fuis fedibus caftra moventes potenter flumina & terminos orientales tranfeunt, terris & nationibus intermediis crudeliter devaftatis: de quorum ferocitate hoc folum referre cupio. Apud Poëtas quidam ferpens latuiffe defcribitur in palude, cujus uno præcifo capite nafcebantur triginta pro uno, de cujus origine Ungaros dico proceffiffe, utpote qui funt venenati per intimam malitiam, callidi per dolofam aftuftiam & de manibus capientium velut anguis lubricus elabuntur, quique cum à nobis femel contriti fuerint, poft contritionem in majori denuò numero revivifcunt: nam de locis quafi paluftribus ebulliunt tanquam ranæ. Eberhardus verò hujus gentis furorem intelligens alieno confilio potitus caftrum fuum Eberfpergense muro circumdare promuralia cum propugnaculis erigere valliúmque foffas juffit ampliare. Interea dum quâdam nocte fopore quietis uteretur gallo canente evigilans ad tempus, iterumque dormitans æftimavit fe in vifione fomnii cum multitudine militum ac Miniftrorum fuorum, quibus folito more cingebatur, in eodem fuo caftro deambulare, artificibus diverfis & operariis demonftrare quales fibi turres & officinas in unoquoque loco conftrui vellet, viditque per fomnium gallum excitatorem fuum cujus auditâ voce evigilaverat, in cujusdam pauperis & egeni effigiem vifibiliter converfum: qui idem Gallus fe teftatur effe opilionem ovium paftorem orientalium partium & humanâ voce fibi dicere: Eberharde noveris, quod caftrum illud quod conftruis inimicorum tuorum patet infidiis: fi non in eo manfionem ædificaveris, qua vigil ejus, id eft cuftos, domum totam cuftodiat & vigilet inceffanter & adjecit: fi igitur meis confiliis adquieveris, & hæc tria mihi dederis thus vinum & oleum, ego munia id eft officia vigilis vel cuftodis libenter fufcipio, ut tu ipfe cum omni domo tua tutus permaneas, nullius damna fuftineas, qui una tecum hæc tria mihi ftuduerit comportare. Dum igitur adhuc in fomnii vifionibus teneretur mente anxius, propter hæc dicta vigilis & curfum valdè nuntios delegaret, donec ipfi cuftodi manfionen fumptibus conquirendos conftrueret, & thus cum ving & oleo, quibus vigil A 3 ́con |